Çevrimiçi Pazaryerlerinin KOBİ’lerin İnovasyon ve Uluslararası Rekabetçiliğine Etkisi Raporu
Çalışmada çevrimiçi pazaryerleri ve KOBİ etkileşimi, inovasyon ve uluslararası rekabetçilik ekseninde üç başlık altında incelendi. KOBİ’lerin inovasyon ve rekabet güçlerini belirleyen faktörler, çevrimiçi pazaryerlerinin iş modellerinin KOBİ’lere etkisi ve e-ticaret ve çevrimiçi pazaryerlerine yönelik kamu politikaları ve regülasyonların KOBİ’lerin inovasyon kapasitesine ve rekabetçiliğine etkisi. Elde edilen bulgular ışığında çalışmada strateji, politika ve regülasyon önerileri de yer aldı.
Bugün biliyoruz ki çevrimiçi pazaryerleri “pazaryeri yıkıcılığı (marketplace disruption)” özellikleri ile dijital ticarete adım atmak isteyen ancak ticari mal ve hizmetlere ulaşamayan tarafların (kişi ya da kuruluşlar) sahip oldukları networkleri kullanarak dijital ticari faaliyetlere başlamalarını sağlamakta. Başka bir deyişle çevrimiçi pazaryerlerinin sadece mevcut KOBİ kümesine destek olması ya da dolaylı finansal kaldıraç sağlamasının yanında KOBİ kümesini büyütme özellikleri de bulunmakta. Bununla birlikte çevrimiçi pazaryerleri inovasyon ve rekabet üzerindeki etkileri nedeniyle gerek regülasyon gerekse e-ticaret politikaları açısından küresel ve ulusal düzenlemelerin hedefinde bulunmakta.
Çalışmada yer alan saha araştırması ile değerli bulgular elde edildi. Araştırma kapsamında Türkiye genelini temsilen seçilen örneklemden 155 KOBİ yöneticisi inovasyon ve rekabeti etkileyen unsurlar ve bu unsurlara dair çevrimiçi pazar yerlerinin etkisi konularında görüş bildirdi. Öne çıkan bulgular özetlenecek olursa;
- Araştırmaya katılan KOBİ’lerin %69’u çevrimiçi pazaryerleri ile çalışmanın verimliliklerini artırdığını ifade ederken, %65’i ise inovasyon kapasitesinin artmasına etkili olduğunu belirtti. Bu elektronik pazaryerlerinin dönüştürücü etkilerinin, platformların sunduğu yenilikçi çözümler ile birlikte, sosyo-ekonomik olarak kapsayıcı inovasyon sistemi oluşturduğuna işaret ediyor.
- Yapılan araştırma çerçevesinde ankete katılan şirketler arasında, çevrimiçi pazaryerleri ile çalışmak için tedarik zincirini geliştirmeye dönük yatırımlar yaptıklarını ifade edenlerin oranı %54,8. Bu doğrultuda çevrimiçi pazaryerlerinin Türkiye’deki firmaların inovasyon ve rekabetçiliğine doğrudan etki ettiği önemli alanların başında, bu şirketlerin uluslararası ticarete açılmasını sağlamak ve tedarik zincirlerine entegre etmek olduğu öne sürülebilir.
- KOBİ’ler uluslararası ticaret ve tedarik zincirlerine entegrasyon konusunda kendilerini %43 ile en az düzeyde yeterli olarak değerlendirdi. Dolayısıyla çevrimiçi pazaryerlerinin KOBİ’leri uluslararası ticaret ve tedarik zincirlerinin bir parçası haline getirme konusundaki etkisinin önemli bir ekonomik değer oluşturacağı tahmin edilmekte.
- KOBİ’lerin inovasyon kapasitelerini artırmak için yeni iletişim faaliyetlerini, organizasyonel süreçlerini ve kültürel dönüşümü gerçekleştirmek durumunda kaldıkları görülmekte. Yapılan araştırma neticesinde katılımcıların %54’ü çevrimiçi pazaryerleri ile çalışmanın şirketlerinin kurumsal yönetim anlayışını ve kültürünü geliştirdiğini ifade etti. Çevrimiçi pazaryerleri ile çalışan KOBİ’lerin %47,7’si mevcut insan kaynağını geliştirmek için yatırım yaptıklarını ve %47’lik bir oranı ise çevrimiçi pazaryerleri ile çalışmanın insan kaynağını geliştirdiğini belirtti.
- Katılımcıların %58’i ise çevrimiçi pazaryerleri ile çalışmanın şirketlerinin finansal gücünü artırdığını belirtmiştir.
- Çalışmaya katılan KOBİ’lerin %95’i e-ticaret ve e-ihracata dair kapsamlı hükümet stratejileri hazırlanmalı ve uygulanmalı şeklinde görüş bildirdi. Bu bulgu Türkiye’de KOBİ’lerin regülasyon eko-sistemine yönelik yaklaşımları açısından çok önemli. Bu KOBİ’lerin, pazarın yenilikçi dinamiklerine uygun olarak, güncel, güçlendirici kamu strateji ve politikalarına duydukları ihtiyaca da işaret etmekte. Bu alanda yapılacak düzenlemelerin inovasyonu destekleyici ve aşırı kısıtlayıcı etki yaratmayan bir çerçevede düzenlenmesi gerekmekte; Türkiye’nin kendisine özgü dinamiklerine göre ekonomik etki analizi yapılarak bu çerçevede ele alınmasına ihtiyaç duyulmakta.
Türkiye’nin e-ticaret alanında rekabet gücü yüksek politika, strateji ve regülasyon üretme hedefleri, yeni nesil politika ve regülasyon yapma dinamiklerinin hayata geçirilmesi ile mümkün olabilir. İnovasyon odaklı yeni nesil strateji, politika ve regülasyon eko-sistemleri, dinamik, geri bildirim ve paydaş etkileşimi yüksek, işbirliğine dayalı, vizyoner ve planlı, ölçülebilir çıktılar veren ortamlardır. Çalışmada yer alan öneriler bu çerçevede geliştirilmiştir.
- Yenilikçi eko-sistem kurma ve dijital dönüşümü yaygınlaştırma etkisini yükseltecek stratejilerin kurgulanması
- Rekabet avantajı elde etmede çevrimiçi pazaryerlerinin rekabet ve teknoloji üstünlüğünü KOBİ’ler ve özellikle mikro işletmeler için kullanmaya yönelik modellerin geliştirilmesi
- Ekonomik etki analizleri ile etkin kanun ve politikaların hayata geçirilmesi
- Çevrimiçi pazaryerlerine yönelik etik uyum ve davranış kodlarının çok paydaşlı çalışma grupları ile belirlenmesi: Çevrimiçi pazaryerlerinin “self-regulation” olarak adlandırılan kendi kendilerini düzenleme becerilerinin geliştirilmesi:
- Çevrimiçi pazaryerlerini, girişimcileri, teknoloji, finans gibi destekleyici aktörleri ve kamuyu bir araya getirecek düzenleyici deney alanlarının kurulması.
Doç. Dr. Aslı Deniz Helvacıoğlu
